Адным з галоўных дасягненняў у перыяд дашкольнага дзяцінства з’яўляецца авалоданне мовай. Першыя маўленчыя навыкі дзіця атрымлівае ў сям’і. Грамадскае дашкольнае выхаванне, з’яўляючыся першым звяном агульнай адукацыйнай сістэмы, закладвае асновы моўнай культуры асобы.
Мова — гэта не толькі сродак сацыяльнага ўзаемадзеяння, намінацыі рэчаіснасці, прылада інтэлектуальнай дзейнасці, рэфлексіі, самавыяўлення, самарэгуляцыі і сацыялізацыі асобы, але і ўвасабленне культурных і гістарычных каштоўнасцей народа.
Мова таксама выступае асноўным механізмам этнагенезу (прыналежнасць пры нараджэнні да якой-небудзь нацыі), дзе за ёй замацоўваецца сігніфікатыўная функцыя, інакш кажучы, мова служыць знакам для нацыянальнай ідэнтыфікацыі.
Працэс авалодання дзіцём мовай вельмі складаны, што абумоўлівае патрэбу ў педагагічным кіраванні, заснаваным на грунтоўным навуковым псіхолага-педагагічным падыходзе. Унікальнасць і складанасць моўнай сітуацыі, якая характарызуецца функцыянаваннем у рэспубліцы беларуска-рускага блізкароднаснага білінгвізму, патрабуе пэўнай спецыфічнай арганізацыі выхавання і навучання дзяцей дашкольнага ўзросту ў адпаведнасці з неабходнасцю засваення дзвюх моў.
Дзеці – нашая будучыня.
Мова – наш скарб, наша гісторыя.
Захаваем жа нашую спадчыну для будучыні!
Далучаем дзяцей да беларускай нацыянальнай культуры
Нацыянальная самасвядомасць – сукупнасць уяўленняў, пачуццяў і ведаў чалавека аб сваёй прыналежнасці да пэўнай нацыі, а таксама аб сваім месцы і ролі ў жыцці роднага народа. У сучасным грамадстве праблема далучэння дзяцей да сваёй нацыянальнай культуры набывае асаблівую актуальнасць у сувязі з ростам нацыянальнай самасвядомасці, імкненнем пазнаць культуру, традыцыі і гісторыю свайго народа.
Дашкольны узрост – найбольш спрыяльны перыяд у далучэнні дзяцей да беларускай нацыянальнай культуры. Менавіта на гэтым жыццёвым этапе закладаюцца першапачатковыя маральныя, этычныя ўяўленні, узнікае цікавасць да з’яў сацыяльнай рэчаіснасці, да гісторыі сваёй Радзімы, краю, дзе яны жывуць [1]. Веданне гісторыі народа, яго культуры, традыцый дапаможа ў далейшым з павагай і цікавасцю ставіцца да культурных традыцый іншых народаў. У кожнага народа свае казкі, песні, танцы, гульні, і ўсе яны перадаюць з пакалення ў пакаленне асноўныя маральныя каштоўнасці: дабро, сумленне, гонар, дружбу, узаемадапамогу, працавітасць. Такім чынам, далучэнне дзіцяці да народнай культуры неабходна пачынаць з дзяцінства, дзе закладаюцца асноўныя паняцці і прыклады паводзін.
Беларускі нацыянальны фальклор – адзін з самых багатых у славянскім свеце. Ён насычаны педагагічным вопытам і народнай мудрасцю. Талерантнасць, памяркоўнасць, дабрадзейнасць паступова сталі адметнымі рысамі беларусаў. Больш за тое, яны суседнічаюць з такімі якасцямі, як асабістая годнасць, мэтанакіраванасць, актыўнасць. Беларускія народныя гульні – адзін з самых старажытных і арыгінальных сродкаў выхавання. Яны прыйшлі да нас з глыбінь стагодзяў, перадаюцца з пакалення ў пакаленне і цесна звязаны з навакольным асяродзем, бытам і працоўнай дзейнасцю людзей,іх вераваннямі раскрываюць характар, звычкі і традыцыі беларусаў. Аб гэтым сведчаць назвы гульняў : «Заінька», «Воўк і авечкі», «Агароднік», Паляванне на лісаў» і г. д. Як правіла, беларускія народныя гульні – рухомыя [2]. Разам з тым, на гульні можна паглядзець, і з пункту гледжання педагогікі і псіхалогіі, як сродкі адукацыі і выхавання. У дадатку да ўсяго, гэта і выдатны спосаб умацаваць свой дух, сваё цела, развіць працэсы мыслення, фантазёрства, праяўляць кемлівасць і вытрымку.
Вельмі карысным даследаваннем беларускай народнай гульні з'яўляецца праца Уладыслава Козлоўшчыкава «Аб дзіцячым выхаванні беларусаў». Аўтар асаблівае значэнне надае авалоданню духоўна-маральнымі каштоўнасцямі сваіх продкаў, развіццю іх фізічнай і духоўнай сілы.. Робячы гістарычны ракурс ў мінулае, даследчык звяртае ўвагу на старажытныя славянскія ігрышчы.
«Калі вы хочаце даведацца пра душу народа, прыгледзіцеся, як і чым гуляюць яго дзеці» – сапраўды вялікі сэнс утрымлівае вядомае выслоўе. Гульня – гэта дзейнасць, з дапамогай якой дзеці ўпершыню ўступаюць у зносіны з аднагодкамі. Ёй належыць галоўнае месца ў жыцці дзіцяці. Гэта асноўная форма яго дзейнасці, змест жыцця. Без гульні не мысліцца дзяцінства.
Народная гульня – найважнейшы сродак перадачы багацця традыцый з аднаго пакалення ў другое. З дапамогай гульні дашкольнікі пазнаюць навакольную рэчаіснасць, засвайваюць звычаі, традыцыі, абрады свайго народа, а таксама авалодваюць неабходнымі для жыцця ўменнямі і навыкамі . Удзельнічаючы ў гульнях, дзеці спазнаюць не толькі матэрыяльную, але і духоўную культуру свайго народа, пранікаюцца яго духам. Акрамя таго, народныя гульні, далучаючы дзяцей да нацыянальнай культуры, заражаюць іх станоўчымі эмоцыямі. Усе калектыўныя народныя гульні вучаць дзяцей уважліва ставіцца да партнёраў па гульні, знаходзіць агульную мову, гэта фарміруе ў дашкольнікаў здольнасць да разумення, сацыяльнага адчування іншага чалавека, здольнасць да супрацоўніцтва. Так як народныя гульні мяркуюць ўдзел вялікай колькасці дзяцей, то, само сабой, у іх выкарыстоўваецца харавы спеў, які найлепшым чынам спрыяе развіццю ў дзяцей музычных здольнасцяў, садзейнічае росту цікавасці да народнай музыкі, песні [1].
Выкарыстоўваючы народныя гульні ў вучэбна-выхаваўчым працэсе, мы распавядаем дзецям пра жыццё народа, паказваем ілюстрацыі, якія адлюстроўваюць культуру народа, прадметы побыту і мастацтва. Для дзяцей цікавыя гульні, якія адлюстроўваюць традыцыйныя звычаі народа. Гульня, як эфектыўны інструмент выхаванне знайшла сваё прызначэнне, ярка ўпісалася ў святочна-абрадавую культуру Беларусі. Народная гульня стала паўнапраўным элементам святочных мерапрыемстваў. Але на вялікі жаль, творчы і выхаваўчы патэнцыял народных гульняў у сучаснай святочнай культуры Беларусі рэалізуецца не ў поўным аб'ёме. Праз беларускія народныя гульні мы далучаем дзяцей да нацыянальнгай культуры, тым самым фарміруем нацыянальную самасвядомасць, пачуццё любові да Радзімы, глыбокага пазнання спадчыны сваіх продкаў.
Спіс літаратуры
- Ермакова, З.І. Шабека, В.М. Беларускія гульні ў дзіцячым садзе / З.І. Ермакова В.М. Шабека. – Мінск : Народная асвета, 1987.
- Дуброва, В.П. Адраджэнне нацыянальных традыцый у дзіцячым садзе / В.П. Дуброва, В.П. Мілашэвіч, Л.Ф. Саучанка. – Віцебск, 1994.
Бібліятэка для бацькоў
Чытаем разам з намі (1-2 гады)/Читаем вместе с нами
Рэкамендаваныя творы мастацкай літаратуры і фальклору
(Рекомендуемые произведения художественной литературы и фольклора)
Белорусские народные песенки и потешки.
"Сонейка-сонца", "Го-го-го-го, гусачок", "Белабока-сарока", "Трах-бах-тарабах", "Божая кароўка", "Ходзiць певень па капусце", "Гушкi, гушкi, гушкi", "Кукарэку, певунок", "А курачка-рабушачка", "Iдзi, iдзi, дожджык".
Русские народные песенки и потешки.
"Привяжу я козлика", "Как у нашего кота", "Кисонька-мурысенька", "Ах ты, радуга-дуга", "Из-за леса", "Пошел котик во лесок".
Песенки и потешки народов мира.
"Ласточка проворная" (чеш., обр. С.Маршака), "Дождь! Дождь!" (фр., обр. Н.Гернет и С.Гиппиус).
Белорусские народные сказки.
"Коцiк Петрык i Мышка".
Русские народные сказки.
"Репка" (обр. К.Ушинского), "Рэпка" (пер. А.Якiмовiча); "Теремок" (обр. М.Булатова), "Козлятки и волк" (обр. К.Ушинского), "Казляняткi i воўк" (пер. К.Станкевiча).
Сказки народов мира.
"Ленивая Бручолина" (ит., обр. Л.Вершинина).
Произведения белорусских поэтов.
З.Бядуля. "Гэй, мой конiк"; В.Вiтка. "Бабiны госцi"; С.Сокалаў-Воюш. "Мiшка", "Авечка", "Пчолка"; I.Муравейка. "Адмарозiў лапкi"; А.Дзеружынскi. "Сняжынкi"; А.Якiмовiч. "Мядзведзь"; Н.Галiноўская. "Калыханка", "Коцiк-варкоцiк"; Н.Тулупава. "Вушкi"; В.Iпатава. "Аладкi", "Вавёрка"; Т.Кляшторная. "Дапамагу"; К.Буйло. "Дзiцячы сад"; А.Пысiн. "Ластаўка", "Матылёчкi-матылi"; Г.Багданава. "Збанок"; В.Гардзей. "Коцiк"; В.Коўтун. "Гусi"; М.Танк. "Ехаў казачнiк Бай"; В.Шнiп. "Кураняты"; Л.Шырын. "Доктар"; Ул.Луцэвiч. "Птушачка"; Я.Жабко. "Едет Ваня к бабушке".
Произведения русских поэтов.
В.Жуковский. "Котик и козлик"; Л.Мей. "Колыбельная песня"; М.Лермонтов. "Спи, младенец..." (из стихотворения "Казачья колыбельная"); А.Прокофьев. "Солнышко"; О.Высотская. "Холодно", "На санках"; В.Берестов. "Больная кукла"; А.Барто. "Птичка", "Кто как кричит", "Солнышко"; З.Александрова. "Елочка"; Е.Благинина. "Дождик, дождик...", "С добрым утром"; М.Клокова. "Мой конь"; Е.Чарушин, Е.Шумская. "Конь"; А.Бродский. "Солнечные зайчики".
Произведения зарубежных поэтов.
М.Мревлишвили. "Важный петух" (пер. с груз. Я.Акима); В.Стоянов. "Ласточка" (пер. с болг. В.Викторова), "Петух" (пер. с болг. В.Викторова); М.Карем. "Мой кот" (пер. с фр. М.Кудинова).
Произведения белорусских писателей.
А.Кобец-Фiлiмонава. "Мароз, Чырвоны нос".
Произведения русских писателей.
К.Ушинский. "Васька"; Е.Чарушин. "Кто как живет"; Я.Тайц. "Поезд", "Цягнiк" (пер. А.Сачанкi); Н.Калинина. "Про жука".
Произведения зарубежных писателей.
Д.Габе. "Моя семья" (пер. с болг. Р.Сефа); Д.Биссет. "Га-га-га" (пер. с англ. Н.Шерешевской).
Источник: Учебная программа дошкольного образования / Министерство образования Республики Беларусь. — Минск : Нац. инт образования, 2023.
Чытаем разам з намі (2-3 гады)/Читаем вместе с нами
Рэкамендаваныя творы мастацкай літаратуры і фальклору
Белорусские народные песенки и потешки.
"Сонейка-сонца", "Мышка, мышка, дзе была?", "Гого-гого, гусачок", "Верабейчык", "Белабока-сарока", "Трах-бахтарабах", "Божая кароўка", "Чэ-чэ, чэ-чэ, сарока", "Люлi-люлi, люляшу", "Ай, люлi-люлi-люлечкi", "Iшла каза", "Люлi-люлi-маленькi", "Ходзiць певень па капусце", "Люляю-люляю", "А ты, коцiнька-каток", "Апсiк, апсiк, каточак", "Кую, кую ножку", "Гушкi, гушкi, гушкi", "Сарока-варона", "Чыкi-чыкi, сарока", "А ты, каток шэры", "Люлi-люлi-люлечкi", "Люлi-люлi-люлi", "Кукарэку, певунок", "Не хадзi, коцiк", "У куце сядзiць мядзведзь", "Ладкi-ладком", "Ладу, ладу, ладкi", "Баю-баiнку, баю", "А курачка-рабушачка", "Сядзiць мядзведзь на калодзе", "Бычок", "Iграў я на дудцы", "Сядзiць сыч на капе", "Вожык", "Iдзi, iдзi, дожджык", "Горкай, горкай, гора"
Белорусские народные сказки.
"Муха-пяюха", "Коцiк Петрык i мышка", "Дзедава рукавiчка".чкай".
Произведения белорусских поэтов.
З.Бядуля. "Гэй, мой конiк"; В.Вiтка. "Бабiны госцi", "Коця i Каця", "Дожджык"; С.Сокалаў-Воюш. "Мышаня", "Мiшка", "Авечка", "Пчолка"; I.Муравейка. "Адмарозiў лапкi", "Я сама"; А.Дзеружынскi. "Сняжынкi", "Санi"; А.Якiмовiч. "Мядзведзь", "Лiска"; Н.Галiноўская. "Калыханка", "Коцiк-варкоцiк"; Н.Тулупава. "Вушкi"; В.Iпатава. "Аладкi", "Вавёрка"; Т.Кляшторная. "Дапамагу", "Гаспадыня", "Паўцякалi цацкi"; К.Буйло. "Дзiцячы сад"; А.Пысiн. "Ластаўка", "Матылёчкi-матылi"; Г.Багданава. "Збанок", "Маляваны дыванок"; В.Гардзей. "Коцiк", "Часнок", "Вiтамiн"; В.Коўтун. "Гусi", "Цвiчок"; М.Танк. "Ехаў казачнiк Бай", "Галiнка i верабей"; В.Шнiп. "Кураняты"; Л.Шырын. "Доктар"; Ул.Луцэвiч. "Птушачка", "Май"; М.Мятлiцкi. "Сунiчка"; П.Прануза. "Верабей прымае душ", "Грыбнiк"; С.Грахоўскi. "Ласяня"; Г.Iванова. "Свята"; Г.Каржанеўская. "Пагладжу вожыка"; У.Карызна. "Самая лепшая"; Я.Крупенька. "Шпак", "Аленка"; А.Лойка. "Верабейчык"; М.Чарняўскi. "Новы год", "Конiк"; I. Шуцько. "Яечка", "Сняжок"; Е.Лось. "Мая лялька", "Зiма"; У.Корбан. "Карова", "Авечка"; К.Лейка. "Гарабей"; К.Крапiва. "З Новым годам"; П.Марцiновiч. "Навальнiца"; М.Скрыпка. "Карась", "Шчупак"; М.Шаховiч. "Чабурашка"; Я.Жабко "Едет Ваня к бабушке".
Произведения белорусских писателей.
А.Кобец-Фiлiмонава. "Мароз, Чырвоны нос", Т.Бушко. "Сняжынка".
Рекомендуемые произведения художественной литературы и фольклора
Русские народные песенки и потешки.
"Солнышко-ведрышко!", "Привяжу я козлика", "Как у нашего кота", "Ладушки", "Кисонька-мурысенька", "Пошел котик на Торжок", "Ай, качи-качи", "Сорока-белобока", "Киска-киска", "Наша Маша", "Травка-муравка", "Идет коза рогатая", "Водичка-водичка", "Пальчик-мальчик", "Ножки", "Вот и люди спят", "Скок-поскок", "Божья коровка", "Ах, ты, радуга-дуга", "Из-за леса", "Пошел котик во лесок", "Уж как я ль ...".
Песенки и потешки народов мира.
"Я козочка" (лит., обр. А.Прокофьева и А.Чапурова), "Ой, в зеленом бору" (укр., обр. Р.Заславского), "Снегирек" (нем., обр. В.Викторова), "У маленькой Мэри" (англ., обр. С.Маршака), "Ветрено в марте" (англ., обр. С.Маршака), "Перчатки" (англ., обр. С.Маршака), "Не опаздывай" (англ., обр. С.Маршака), "Курочка моя" (чеш., обр. С.Маршака), "Дай молочка, буренушка" (чеш., обр. С.Маршака), "Ласточка проворная" (чеш., обр. С.Маршака), "Ежик и лисица" (чеш., обр. С.Маршака), "Веснянка" (укр., обр. Г.Литвака), "Люли, люли, моя крошка" (лит., обр. Ю.Григорьева), "Дождь, дождь!" (фр., обр. Н.Гернет и С.Гиппиус), "Ручки, спляшите" (фр., обр. Н.Гернет и С.Гиппиус), "Дедушка Рох" (пол., обр. Б.Заходера), "Сапожник" (пол., обр. Б.Заходера), "Пастушок" (болг., обр. А.Санина), "Лошадка пони" (шотл., обр. И.Токмаковой), "Крошка Вилли Винки" (шотл., обр. И.Токмаковой).
Русские народные сказки.
"Колобок" (обр. К.Ушинского), "Калабок" (пер. А.Якiмовiча); "Репка" (обр. К.Ушинского), "Рэпка" (пер. А.Якiмовiча); "Теремок" (обр. М.Булатова), "Козлятки и волк" (обр. К.Ушинского), "Казляняткi i воўк" (пер. К.Станкевiча); "Золотое яичко" (обр. К.Ушинского).
Сказки народов мира.
"Ленивая Бручолина" (ит., обр. Л.Вершинина); "Почему кот моется после еды" (лит., обр. З.Задунайской); "Крошка-Малышка" (шотл., обр. Н.Шерешевской); "О лисе и кошке" (инд., обр. В.Крашенинникова); "Воробей и лиса" (болг., обр. М.Клягиной-Кондратьевой).
Литературные сказки.
Л.Толстой. "Три медведя", "Тры мядзведзi" (пер. А.Якiмовiча); С.Маршак. "Сказка о глупом мышонке", "Сказка об умном мышонке"; В.Сутеев. "Кто сказал "Мяу"?", "Хто сказаў "Мяў"?" (пер. А.Сачанкi).
Произведения русских поэтов.
А.Плещеев. "Травка зеленеет"; В.Жуковский. "Котик и козлик", "Птичка"; Л.Мей. "Колыбельная песня"; М.Лермонтов. "Спи, младенец..." (из стихотворения "Казачья колыбельная"); А.Прокофьев. "Солнышко"; О.Высотская. "Холодно", "На санках", "Елочка", "Флажок"; В.Берестов "Больная кукла"; А.Барто. "Птичка", "Кто как кричит", "Солнышко", "Снег", "Игрушки" ("Козленок", "Лошадка", "Мячик", "Мишка", "Слон", "Грузовик", "Зайка", "Бычок", "Самолет", "Кораблик"); З.Александрова. "Елочка", "Катя в яслях", "Капель", "Топотушки" ("Утром", "Вкусная каша", "Топотушки", "Сама", "Раз, два, три, четыре, пять", "Купанье", "Что взяла, клади на место", "Плохая девочка"); Е.Благинина. "Дождик, дождик...", "С добрым утром", "Свети, свети, солнышко"; М.Клокова. "Мой конь"; Е.Чарушин, Е.Шумская. "Конь"; А.Бродский. "Солнечные зайчики"; А.К.Толстой "Колокольчики мои..." (отрывок); А.Пушкин. "Месяц, месяц...", "Ветер, ветер..." (из "Сказки о мертвой царевне и семи богатырях"); А.Введенский. "Мышка"; Э.Мошковская "Митя - сам"; А.Фет "Кот поет, глаза прищуря"; Саша Черный. "Жеребенок"; Д.Хармс "Веселые чижи".
Произведения зарубежных поэтов.
М.Мревлишвили. "Важный петух" (пер. с груз. Я.Акима); В.Стоянов. "Ласточка" (пер. с болг. В.Викторова), "Петух" (пер. с болг. В.Викторова), "Воробей" (пер. с болг. В.Викторова); М.Карем. "Мой кот" (пер. с фр. М.Кудинова), "Цыпленок" (пер. с фр. М.Кудинова); В.Ладыжец. "Наш Прокопчик" (пер. с укр. Т.Волгиной).
Произведения русских писателей.
К.Ушинский. "Васька", "Два козлика"; Е.Чарушин. "Кто как живет" ("Заяц", "Белка"), "На нашем дворе"; Я.Тайц. "Поезд", "Цягнiк" (пер. А.Сачанкi), "Карандаш", "Кубик на кубик", "Кубiк на кубiк" (пер. А.Сачанкi), "Кыш", "Праздник"; Н.Калинина. "Про жука", "Как Саша и Алеша пришли в детский сад"; Л.Толстой. "У Розки были щенки", "Пошла Катя", "Была у Насти кукла", "Тетя дала Вере меду"; В.Сутеев. "Три котенка", "Цыпленок и утенок"; Л.Воронкова. "Бедовая курица"; Н.Павлова. "На машине"; К.Чуковский. "Цыпленок", "Куранятка" (пер. А.Сачанкi).
Произведения зарубежных писателей.
Д.Габе. "Моя семья" (пер. с болг. Р.Сефа); Д.Биссет. "Га-га-га" (пер. с англ. Н.Шерешевской).
Источник: Учебная программа дошкольного образования / Министерство образования Республики Беларусь. — Минск : Нац. инт образования, 20.
Чытаем разам з намі (3-4 гады)/Читаем вместе с нами
Рэкамендаваныя творы мастацкай літаратуры і фальклору
(Рекомендуемые произведения художественной литературы и фольклора)
Белорусские народные песенки и потешки.
"Iграў я на дудцы", "Ой, бычок, мой бысенька", "Кукарэку, певунок", "Вожык", "Ягорачка", "Кую, кую ножку", "Ласачка".
Русские народные песенки и потешки.
"Ерши-малыши", "Дождик, дождь", "Солнышко-ведрышко", "Гуси вы, гуси", "Тили-бом!", "Зайчишка-трусишка".
Песенки и потешки народов мира.
"Бабушкины любимцы" (чеш., обр. С.Маршака); "Кораблик", "Котята" (англ., обр. С.Маршака); "Барабек" (англ., обр. К.Чуковского); "Шалтай-Болтай" (англ., обр. С.Маршака); "Ласточка" (арм., обр. И.Токмаковой); "Ястреб" (груз., обр. В.Берестова); "Спляшем" (шотл., обр. И.Токмаковой).
Белорусские народные сказки.
"Курачка-Рабка", "Былiнка i верабей", "Зайкава хатка", "Каза-манюка", "Пчала i муха", "Муха-пяюха", "Коцiк, пеўнiк i лiсiца".
Русские народные сказки.
"Лиса и козел" (обр. О.Капицы); "Бычок - смоляной бочок" (обр. М.Серовой); "Жихарка" (обр. И.Карнауховой).
Сказки народов мира.
"Как лиса училась летать" (лат., обр. Ч.Шкленника и С.Бажановой); "Колосок" (укр., обр. С.Могилевской); "Два жадных медвежонка" (венг., обр. А.Кун и В.Важдаева); "Хвастливый заяц" (узб., обр. Н.Ивашова); "Врун" (яп., пер. Н.Фельдман); "Ивовый листок" (яп., пер. Н.Фельдман).
Литературные сказки.
Ш.Перро. "Красная шапочка" (фр., пер. А.Введенского), "Чырвоная шапачка" (пер. Р.Яўсеева); Братья Гримм. "Заяц и еж"; М.Горький. "Воробьишко".
Произведения белорусских поэтов.
Т.Кляшторная. "Ветлiвыя словы", "Шпак", "Дожджык", "Паўцякалi цацкi", "Не сквапная"; В.Рабкевiч. "Едзе восень"; С.Сокалаў-Воюш. "Блакiт нябёс", "Алоўкi", "Елка"; А.Дзеружынскi. "Пралеска"; А.Прохараў. "За адвагу"; Я.Колас. "Сонца грэе, прыпякае", "Храбры певень"; Я.Купала. "Лiстапад"; Я.Журба. "Першыя сняжынкi", "Дзед Мароз"; З.Бядуля. "Мае забавы"; М.Хведаровiч. "Свецiць, як сонца, ад самай калыскi"; Л.Пранчак. "Завiруха"; Э.Агняцвет. "Маме"; А.Бадак. "Мышка", "Беларусачка"; С.Грахоўскi. "Сонечная сцежка"; А.Грачанiкаў. "Сон"; Л.Рашкоўскi. "Я хачу салдатам стаць"; К.Цвiрка. "Коцiкi"; В.Лукша. "Вясёлка"; Я.Жабко. "Залаты праменьчык".
Произведения русских поэтов.
И.Бунин. "На пруде" (в сокращении), "Все темней"; А.Майков. "Голубенький, чистый"; А.Пушкин. "Зимнее утро" (отрывок), "Уж небо осенью дышало..." (из романа "Евгений Онегин", гл. IV); А.Плещеев. "Уж тает снег..." (из стихотворения "Весна"); С.Дрожжин "Ласточка"; А.Блок. "Спят луга..." (из стихотворения "Колыбельная песня"); С.Черный. "Кто?"; З.Александрова. "Дождик"; Е.Благинина. "Бабушкины руки"; Б.Заходер. "Кискино горе"; Э.Машковская. "Добежали до вечера"; И.Токмакова. "Ива", "Сосны"; Э.Успенский. "Разгром"; А.Барто. "Я знаю, что надо придумать"; С.Маршак. "Мяч".
Произведения зарубежных поэтов.
Ю.Тувим. "Овощи" (пол., пер. С.Михалкова), "Гароднiна" (пер. А.Вялюгiна i С.Дзяргая); А.Дэви. "Дожди" (инд., пер. И.Токмаковой); А.Наранг. "Звезды-звездочки" (инд., пер. И.Токмаковой); Ф.Грубин. "Очки", "Качели", "Слезы" (чеш., пер. М.Ландмана); Ф.Дагларджа. "Две птицы", "Небо" (тур., пер. Я.Акима); В.Паспалеева. "Пчелка" (болг., пер. И.Воробьевой); Н.Узде. "Кукушка" (яп., пер. В.Марковой).
Произведения белорусских писателей.
У.Юрэвiч. "Бярозчыны валёнкi"; А.Кобец-Фiлiмонава. "Сем мастакоў"; Я.Брыль. "Жыў-быў вожык".
Произведения русских писателей.
Л.Толстой. "Хотела галка пить", "Хацела галка пiць" (пер. А.Сачанкi); В.Вересаев. "Братишка"; М.Зощенко. "Глупая история"; М.Пришвин. "Журка"; Е.Чарушин. "Почему Тюпу прозвали Тюпой", "Почему Тюпа не ловит птиц", "Лисята", "Воробей".
Произведения зарубежных писателей.
С.Вангели. "Подснежники" (молд., пер. В.Берестова).
Источник: Учебная программа дошкольного образования / Министерство образования Республики Беларусь. — Минск : Нац. инт образования, 2019.
Чытаем разам з намі (4-5 гады)/Читаем вместе с нами
Рэкамендаваныя творы мастацкай літаратуры і фальклору
(Рекомендуемые произведения художественной литературы и фольклора)
Белорусские народные песенки и потешки.
"Iграў я на дудцы", "Ой, бычок, мой бысенька", "Кукарэку, певунок", "Вожык", "Ягорачка", "Кую, кую ножку", "Ласачка".
Русские народные песенки и потешки.
"Жили у бабуси", "Гуси вы, гуси!..", "Ерши-малыши", "Дождик, дождь", "Солнышко-ведрышко", "Тили-бом!", "Зайчишка-трусишка", "Расти, коса", "Травка-муравка", "Иди, весна", "Гуленьки", "Тень-тень, потетень".
Песенки и потешки народов мира.
"Бабушкины любимцы" (чеш., обр. С.Маршака); "Кораблик", "Котята" (англ., обр. С.Маршака); "Барабек" (англ., обр. К.Чуковского); "Шалтай-Болтай" (англ., обр. С.Маршака); "Ласточка" (арм., обр. И.Токмаковой); "Ястреб" (груз., обр. В.Берестова); "Топ и козлик", "Спляшем" (шотл., обр. И.Токмаковой).
Белорусские народные сказки.
"Курачка-Рабка", "Былiнка i верабей", "Зайкава хатка", "Каза-манюка", "Пчала i муха", "Муха-пяюха", "Коцiк, пеўнiк i лiсiца", "Пшанiчны каласок", "Пiлiпка-сынок", "Сынок-з-кулачок", "Каток - Залаты лабок", "Як курачка пеўнiка ратавала".
Русские народные сказки.
"Лиса и козел" (обр. О.Капицы); "Бычок - Смоляной бочок" (обр. М.Серовой); "Жихарка" (обр. И.Карнауховой); "Зимовье зверей" (обр. И.Соколова-Микитова), "Зiмоўка звяроў" (пер. А.Якiмовiча); "Гуси-лебеди" (обр. М.Булатова); "Сестрица Аленушка и братец Иванушка" (обр. А.Толстого); "Лисичка-сестричка и волк" (обр. М.Булатова).
Сказки народов мира.
"Как лиса училась летать" (лат., обр. Ч.Шкленника и С.Бажановой); "Колосок" (укр., обр. С.Могилевской); "Два жадных медвежонка" (венг., обр. А.Кун и В.Важдаева); "Хвастливый заяц" (узб., обр. Н.Ивашова); "Врун" (яп., пер. Н.Фельдман); "Ивовый листок" (яп., пер. Н.Фельдман); "Пирог" (норв., обр. М.Абрамовой); "Рукавичка" (укр., обр. С.Могилевской), "Рукавiчка"; "Три поросенка" (англ., пер. С.Михалкова), "Трое парасят".
Литературные сказки.
Ш.Перро. "Красная шапочка" (фр., пер. А.Введенского), "Чырвоная шапачка" (пер. Р.Яўсеева); Братья Гримм. "Заяц и еж", "Бременские музыканты" (пер. А.Введенского); М.Горький. "Воробьишко"; Д.Мамин-Сибиряк. "Сказка про Комара Комаровича - Длинный Нос и про Мохнатого Мишу - Короткий Хвост"; В.Бианки. "Первая охота"; Ю.Дмитриев. "Что такое лес"; С.Козлов. "Как ослику приснился страшный сон", "Зимняя сказка", "В сладком морковном лесу", "Доверчивый ежик"; Э.Мошковская. "Вежливое слово"; Н.Носов. "Приключения Незнайки и его друзей" (главы из книги); В.Осеева. "Волшебная иголочка"; Г.Остер. "Одни неприятности", "Эхо"; Р.Сеф. "Сказка о кругленьких и длинненьких человечках"; К.Чуковский. "Федорино горе", "Тараканище", "Телефон", "Тэлефон" (пер. К.Кiрэенкi).
Произведения белорусских поэтов.
Т.Кляшторная. "Ветлiвыя словы", "Шпак", "Дожджык", "Паўцякалi цацкi", "Не сквапная", "Сукенка раскажа"; В.Вiтка. "Пiла"; В.Рабкевiч. "Едзе восень"; С.Сокалаў-Воюш. "Блакiт нябёс", "Возера лясное", "Замак", "Змей", "Алоўкi", "Елка", "Навагодняя песня"; А.Лойка. "Кураняты"; Г.Iванова. "Я будую дом з пяску"; А.Дзеружынскi. "Пралеска", "Бусел i хлопчык"; А.Прохараў. "За адвагу", "Мурашыная святлiца"; I.Муравейка. "Адмарозiў лапкi", "Шалтай-Балтай"; С.Новiк-Пяюн. "Верабейчыкi", "Над калыскай"; В.Лукша. "Вясёлка"; Я.Купала. "Лiстапад"; Я.Журба. "Першыя сняжынкi", "Дзед Мароз", "Восень", "Коцiк", "Вавёрка", "Пчолка"; З.Бядуля. "Мае забавы"; М.Хведаровiч. "Свецiць, як сонца, ад самай калыскi"; Л.Пранчак. "Завiруха"; Э.Агняцвет. "Зямля з блакiтнымi вачамi", "Маме"; А.Бадак. "Мышка", "Беларусачка", "Зайчаняткi"; Д.Бiчэль-Загнетава. "Радзiма"; С.Грахоўскi. "Сонечная сцежка", "Наш май", "Сунiчкi"; Л.Рашкоўскi. "Я хачу салдатам стаць"; Л.Дайнека. "У вясновым лесе"; А.Грачанiкаў. "Сон"; Я.Колас. "На рэчцы зiмой", "Дзед госць", "Зiма", "Песня аб вясне", "Сонца грэе, прыпякае", "Храбры певень"; У.Дубоўка. "Пра дзеда i ўнука"; В.Жуковiч. "Калядная вячэра"; П.Прыходзька. "Сiненькiя вочы"; М.Танк. "Галiнка i верабей", "Ехаў казачнiк Бай"; А.Русак. "Мой край"; А.Ставер. "Як зроблены цацкi?"; Н.Тулупава. "Сыражуйкi"; Р.Барадулiн. "Ната маму любiць надта", "Ай! Не буду! Не хачу!"; Ю.Свiрка. "Сёння ў нашай мамы свята", "Бабулiны казкi"; Л.Дранько-Майсюк. "Пра добрую мышку i мудрую кошку"; В.Iпатава. "Янка-запытанка"; С.Шушкевiч. "Пайшоў коўзацца каток", "Цяжка жабцы жыць без хаткi", "Нашы сябры"; А.Якiмовiч. "Звяры нашых лясоў"; А.Бялевiч. "У лесе"; Э.Валасевiч. "Сама"; В.Вярба. "Матулiны рукi".
Произведения русских поэтов.
В.Жуковский. "Птичка"; Н.Некрасов. "Перед дождем" (в сокращении); И.Бунин. "Льет дождь" (из стихотворения "Листопад"), "На пруде" (в сокращении), "Все темней"; А.Фет. "Ласточки пропали..." (в сокращении); А.Майков. "Голубенький, чистый" (из стихотворения "Весна"), "Осень" (отрывок); А.Пушкин. "Зимнее утро" (отрывок), "Зимняя дорога" (отрывок), "Уж небо осенью дышало..." (из романа "Евгений Онегин"); А.Плещеев. "Уж тает снег..." (из стихотворения "Весна"), "Дождь шумел..." (из стихотворения "В бурю"); С.Дрожжин. "Ласточка"; И.Никитин. "Ясное утро..." (из стихотворения "Утро на берегу озера"); Ф.Тютчев. "В небе тают облака..." (в сокращении); А.Блок. "Спят луга..." (из стихотворения "Колыбельная песня"), "Зайчик", "Ветхая избушка"; С.Есенин. "Поет зима - аукает..."; С.Черный. "Кто?", "Когда никого нет дома"; З.Александрова. "Дождик"; А.Барто. "Уехали", "Я знаю, что надо придумать"; Е.Благинина. "Эхо", "Бабушкины руки"; О.Дриз. "Правая и левая"; Б.Заходер. "Никто", "Кискино горе"; С.Маршак. "Мяч", "Багаж", "Детки в клетке", "Про все на свете", "Вот какой рассеянный", "Усатый-полосатый"; С.Михалков. "Дядя Степа"; Ю.Мориц. "Трудолюбивая старушка", "Жила-была конфета"; Э.Мошковская. "Добежали до вечера"; Г.Сапгир. "Садовник"; И.Токмакова. "Ива", "Сосны"; Э.Успенский. "Разгром"; Д.Хармс. "Игра", "Врун", "Очень страшная история".
Произведения зарубежных поэтов.
Я.Бжехва. "Клей" (пол., пер. Б.Заходера); А.Дэви. "Дожди" (инд., пер. И.Токмаковой); Ф.Грубин. "Очки", "Качели", "Слезы" (чеш., пер. М.Ландмана); Ф.Дагларджа. "Две птицы", "Небо", "Горы" (тур., пер. Я.Акима); В.Паспалеева. "Пчелка" (болг., пер. И.Воробьевой); А.Босев. "Трое" (пер. с болг. И.Токмаковой); А.Наранг. "Звезды-звездочки" (инд., пер. И.Токмаковой); Н.Узде. "Кукушка" (яп., пер. В.Марковой); М.Карем. "Мой змей" (фр., пер. М.Кудинова); Ю.Тувим. "Письмо", "Про пана Трулялинского" (пол., пер. Б.Заходера), "Овощи" (пол., пер. С.Михалкова), "Гароднiна" (пер. А.Вялюгiна i С.Дзяргая); Я.Райнис. "Наперегонки" (лат., пер. Л.Мезинова).
Произведения белорусских писателей.
I.Бурсаў. "Страшная казка пра страшнага звера"; В.Хомчанка. "Яблык", "Яшава рукавiчка"; У.Юрэвiч. "Пацалунак асвы", "Бярозчыны валёнкi"; В.Вiтка. "Натальчына сямейка"; А.Кобец-Фiлiмонава. "Сем мастакоў"; Я.Брыль. "Жыў-быў вожык"; Б.Сачанка. "Насцечка"; I.Шуцько. "Смелая ўнучка".
Произведения русских писателей.
К.Ушинский. "Умей обождать", "Умей пачакаць" (пер. А.Сачанкi), "Вместе тесно, а врозь скучно", "Разам цесна, а паасобку сумна" (пер. А.Сачанкi); Л.Толстой. "Пришла весна", "Надышла вясна" (пер. А.Сачанкi), "Хотела галка пить", "Хацела галка пiць" (пер. А.Сачанкi); В.Вересаев. "Братишка"; В.Драгунский. "Тайное становится явным"; Б.Житков. "Что я видел"; М.Зощенко. "Глупая история", "Показательный ребенок"; Н.Носов. "Заплатка", "Затейники"; Е.Пермяк. "Торопливый ножик"; М.Пришвин. "Журка", "Ребята и утята"; Н.Сладков. "Неслух"; Е.Чарушин. "Почему Тюпу прозвали Тюпой", "Почему Тюпа не ловит птиц", "Лисята", "Воробей".
Произведения зарубежных писателей.
Л.Берг. "Пит и воробей" (гл. из книги "Маленькие рассказы про маленького Пита", англ., пер. О.Образцовой); Д.Эдвардс. "Шалунья-сестричка" (гл. из книги, англ., пер. Н.Темчиной); С.Вангели. "Подснежники" (молд., пер. В.Берестова).
Источник: Учебная программа дошкольного образования / Министерство образования Республики Беларусь. — Минск : Нац. инт образования, 2019.
Чытаем разам з намі (5-6 гадоў)/Читаем вместе с нами
Рэкамендаваныя творы мастацкай літаратуры і фальклору
(Рекомендуемые произведения художественной литературы и фольклора)
Белорусские народные песенки и потешки.
"Сонейка-сонца, выглянi ў аконца", "Сiўка-варонка", "Ходзiць коцiк па палях", "Ты, каза, каза, лубяныя вочы".
Русские народные песенки и потешки.
"Ерши-малыши", "Где кисель - тут и сел", "Ты пирог съел?", "Тит, поди молотить", "Наш козел-стрекозел то-то умный был", "Заяц белый, куда бегал?", "Тень-тень, потетень", "Расти, коса".
Песенки и потешки народов мира.
"Купите лук..." (шотл., пер. И.Токмаковой); "Который час?" (фр., пер. Н.Гарнет и С.Гиппиус); "Медведи на обеде" (пол., пер. Б.Заходера); "Мышка в мешке" (англ., пер. С.Маршака); "В гостях у королевы" (англ., пер. С.Маршака); "Слон и сверчок" (амер., пер. С.Маршака); "Джон и Джон" (амер., пер. А.Сергеева).
Белорусские народные сказки.
"Пра быка i яго сяброў", "Жаронцы", "Лёгкi хлеб", "Не сiлай, а розумам", "Лiсiца-хiтрыца", "Як кот звяроў напалохаў", "Селянiн, мядзведзь i лiсiца", "Верабей i мыш", "Кот Максiм", "Гарошак".
Русские народные сказки.
"Крылатый, мохнатый да масленый" (обр. О.Капицы); "У страха глаза велики", "Сивка-бурка", "Царевна-лягушка", "Морозко" (обр. М.Булатова); "По щучьему веленью", "Хаврошечка" (обр. А.Толстого).
Сказки народов мира.
"Хроменькая уточка" (укр., пер. А.Нечаева); "У солнышка в гостях" (словацк., пер. и обр. С.Могилевской и Л.Зориной); "Кукушка" (ненецк., обр. К.Шаврова).
Легенды и сказания.
"Возера Нарач", "Чараўнiца", "Паданне пра заснаванне Мiнска", "Паданне пра заснаванне Бярэсця", "Пра возера Свiцязь", "Пра зязюлю", "Бацька i сыны".
